排灣語文法(Paiwan grammar)為基於排灣語之"文法"。在文法的分類上台灣南島語言並不同於一般的分析語或其它综合语裡的動詞、名詞、形容詞、介詞和副詞等之基本詞類分類。比如台灣南島語裡普遍沒有副詞,而副詞的概念一般以動詞方式呈現、可稱之為「副動詞」,類之於俄语裡的副動詞。[1][2] 對於(附著)及时态改變時語詞的變化。排灣語只有代詞本身會依格位之不同而進行变格運作。謂語本身不會依人称之變化而進行变位運作;而是基於已然語氣非已然語氣、以主事(AF)及非主事(NAF)的觀點結合時體氣語詞(TAM/TMA/動貌詞),再配合謂語的时态進行焦點變換來運作。基本的文法分類是將排灣語詞類之詞綴、字詞結構及分類法,對比分析語等之詞類分類法加以條析判別。[3][4][5]

詞彙與構詞 编辑

以下列出排灣語之單字詞並附上中文翻譯:[6]

一般單詞 编辑

部落領導(mazazangiljan/頭目)。紋手/紋身('iveci'e)。人形紋(Pinaru Cau Cau)。蜘蛛紋(Pinaru CaCagal)。蜈蚣紋(Pinaru Laliga)。[7]

一般詞綴 编辑

一般詞綴包含:

  • i – 在...(場所、地方)(be at, in (place))
  • nu – 如果當...(if when)
  • na – 已經完成/已經正在進行,或者已成為(already (definitely) done/doing or have become)
  • uri – 否定未來式標示詞(definite future negative marker)
  • uri – 肯定未來式標示詞(definite future marker)
  • ɬa – 強調、分別(emphasis, setting apart)

格位標記與代名詞系統 编辑

格位標記系統 编辑

排灣語有3個結構語詞,又稱為「關係助詞」(relational particles)(Ferrell 1982:13)。

  1. a – 表示平等關係(equational relationship);人稱單數:ti,人稱複數:tia
  2. nua – 表示所有/擁有部分關係(genitive / partitive relationship);人稱單數:ni,人稱複數:nia
  3. tua – 表示其關係並非平等亦非所有格(neither equational nor genitive),人稱單數:tjai人稱複數:tjaia

代名詞系統 编辑

下列排灣語人稱代名詞取自 Ferrell (1982:14)。

排灣語人稱代名詞
代名詞類型 相等格
(Equational)
所有格
(Genitive)
非相等、非所有
(Non-Eq., Non-Gen.)
第一人稱單數 -aken, ti-aken ku-, ni-aken tjanu-aken
第二人稱單數 -sun, ti-sun su-, ni-sun tjanu-sun
第三人稱單數 ti-madju ni-madju tjai-madju
第一人稱複數(非排他) -itjen, ti-tjen tja-, ni-tjen tjanu-itjen
第一人稱複數(排他) -amen, ti-amen nia-, ni-amen tjanu-amen
第二人稱複數 -mun, t-mun nu-, ni-mun tjanu-mun
第三人稱複數 ti-a-madju ni-a-madju tjai-a-madju

焦點與時貌語氣系統 编辑

排灣語動詞有四種型態變化 (Ferrell 1982:30)。

  1. 動作者/主詞
  2. 受者/目標物/受詞
  3. 指示詞(Referent):空間性/時間性地點(spatial/temporal locus)、間接受詞(indirect object)、受益者(beneficiary)
  4. 器具(Instrument)/結果(Cause)/動機(Motivation)/原因(Origin)

下列動詞詞綴是用來表現出不同程度的意志(volition)或意圖(intent),並依據意圖的高低排序如下列所示 (Ferrell 1982:37)。

  1. ki- (意圖性的,intentional)
  2. pa- (意圖性的,intentional)
  3. -m- (意志地不明確,volitionally ambiguous)
  4. si- (意志地不明確,volitionally ambiguous)
  5. ma- (無意圖的,non-intentional)
  6. se- (無意圖的,non-intentional)

排灣語動詞亦可加上以下非衍生詞綴(non-derivational suffixes) (Ferrell 1982:13)。

  • -anga: 「確實地」(certainly),「實行地」(truly doing)
  • -angata: 「絕對」(definitely,強調語氣)
  • -anga: 「仍」(still),「還」(yet),「正要」(continuing to)

副詞 编辑

副詞詞綴包含 (Ferrell 1982:14):

  • -tiaw
    • nu-tiaw:明天
    • ka-tiaw:昨天
  • -sawni
    • nu-sawni:將要,快要(soon, in a little while (future))
    • ka-sawni:不久前(a little while ago)
  • -ngida
    • nu-ngida:何時?(未來式)
    • ka-ngida:何時?(過去式)

感嘆詞 编辑

感嘆語包含 (Ferrell 1982:12):

  • ui – 是
  • ini- 不(no (not do))
  • neka – 不(no, not (not exist))
  • ai – 哇!(驚奇、驚嘆)
  • ai ḍivá – 唉!/唉呀!
  • uá – 哇!(驚訝、吃驚)
  • ai ḍaḍá – 噢!(好痛)

數詞 编辑

1.(基、序、集合)數詞:[8]

基數詞
基數 12345678910
排灣語 itadrusatjelusepatjlimaunempitjualusivatapuluq

常用語型 编辑

排灣語 華語
nanguaq sun? 你好嗎?
ui, nanguaq aken. 是的,我很好。
qau tisun? 那你呢?
vaikanga 'men 我們先走了!
tima sun? 你是誰?
macaqu sun a penaiwanan? 你會講排灣語嗎?
tima su ngadan? 你叫什麼名字?
ti Kui aken. 我是Kui。
kemasi xxx aken. 我來自xxx。
(例如:Kemasi Timur aken. 我來自三地。)
maljimalji! 謝謝你!
ui lja. 確實如此。
ini. 不是的。
tucu 現在
tucu a vuaq 今天
katiaw 昨天
nutiaw 明天
imaza 這裡

註釋 编辑

  1. ^ А. А. Реформатский, "Введение в Язковедение", Аспект Пресс--Москва, 1996. ISBN 5-7567-0046-3ISBN 9785756700466
  2. ^ 張永利,"台灣南島語言語法:語言類型與理論的啟示(Kavalan)"[1]页面存档备份,存于互联网档案馆), 語言學門熱門前瞻研究,2010年12月/12卷1期,pp.112-127.
  3. ^ Barbara B.H. Partee, A.G. ter Meulen, R. Wall,"Mathematical Methods in Linguistics (Studies in Linguistics and Philosophy)(語言研究的數學方法)"[2]页面存档备份,存于互联网档案馆),Springer,1/e 1993 edition(April 30, 1990). ISBN 9027722455ISBN 978-9027722454
  4. ^ R.M.W.Dixon,"The Rise and Fall of Languages"[3]页面存档备份,存于互联网档案馆),Cambridge University Press (January 13, 1998). ISBN 978-0521626545 ISBN 0521626544
  5. ^ Paul J. Hooper,Elizabeth Closs Traugott,"Grammaticalization(語法化/語法化學說)"[4]页面存档备份,存于互联网档案馆),Cambridge University Press; 2 edition (August 25, 2003). ISBN 0521804213 ISBN 978-0521804219
  6. ^ 李壬癸院士,"台灣南島語言的奧秘"[5]页面存档备份,存于互联网档案馆),中研院語言所,2007.
  7. ^ 屏東縣泰武鄉泰武國小,"說故事的手"[6]页面存档备份,存于互联网档案馆),屏東縣泰武鄉泰武國小,2013/08/01. ISBN 9789860375534
  8. ^ Elizabeth Zeitoun,Stacy Fang-ching Teng, and Raleigh Ferrell,"Reconstruction of '2' in PAn and Related Issues"[7][永久失效連結],Academia Sinica,Language and Linguistics/11.4:853-884,2010.

參考文獻 编辑

  • 沈家煊,"名詞和動詞"(Of Noun and Verb),北京商務印書館,2016年6月. ISBN 978-7-100-11363-2
  • Amy Pei-jung Lee(李佩容),"Reduplication and Odor in some Formosan Languages(Kavalan, Paiwan, Truku Seediq, and Thao)"[8],The 11th International Conference on Austronesian Linguistics (11-ICAL),22-25th June, Aussois, France,2009.
  • 湯志真,"排灣語的名物化(On Nominalizations in Paiwan)",中央研究院語言學研究所,(3:1附冊期),2002-01.

參見 编辑

外部連結 编辑