札萨克图汗部
札萨克图汗部(蒙古语:ᠵᠠᠰᠠᠭᠲᠤ ᠬᠠᠨ
ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ,西里尔字母:Засагт хан аймаг),一作扎萨克图汗部,又称札克毕拉色钦毕都尔诺尔盟(蒙古语:ᠵᠠᠭ ᠭᠣᠣᠯ ᠤᠨ
ᠡᠬᠢ ᠪᠢᠳᠡᠷᠢᠶᠠ
ᠨᠠᠭᠤᠷ ᠤᠨ
ᠴᠢᠭᠤᠯᠭᠠᠨ,西里尔字母:Заг голын эх Бидэръяа нуурын чуулган),是清代、民国时的喀尔喀蒙古四部之一。康熙三十年(1691年)置。1923年,蒙古人民党政府将其改为“杭特希尔乌拉省”[1](蒙古语:Хан Тайшир уулын аймаг)。其地大致相当于今蒙古国戈壁阿尔泰省以及库苏古尔省、扎布汗省、乌布苏省的部分地区。
沿革 编辑
1596年,被阿巴岱立为汗的喀尔喀右翼长赉瑚尔汗之子素巴第被推举为“扎萨克图汗”,成为第一代扎萨克图汗。皇太极征服漠南蒙古后以右翼蒙古宗主自居,与后金敌对。[2]
康熙二十七年(1688年),厄鲁特蒙古准噶尔部入侵喀尔喀三部,此时札萨克图汗沙喇已被杀,其弟策旺扎布投奔清朝。三十年(1691年),策旺扎布赴多伦诺尔觐见康熙皇帝,受封为札萨克和硕亲王,置札萨克图汗部。次年,编札萨克图汗部为九旗[3]:
- 札萨克图汗部中旗(札萨克图汗旗)
- 札萨克图汗部左翼左旗[4]
- 札萨克图汗部左翼右旗(《平定朔漠方略》无此旗)
- 札萨克图汗部右翼左旗
- 札萨克图汗部右翼右旗
- 札萨克图汗部左翼前旗
- 札萨克图汗部右翼前旗
- 札萨克图汗部左翼后旗
- 札萨克图汗部右翼后旗
康熙四十二年(1703年),晋封策旺札布为札萨克图汗。雍正十年(1732年)削策旺札布汗爵,以其叔父之子、右翼左旗札萨克格哷克延丕勒袭札萨克图汗位,兼管札萨克图汗旗与右翼左旗,视为一旗。乾隆时札萨克图汗部增至十八旗,与所附辉特部一旗,共十九旗,会盟于札克河源头之毕都尔诺尔,满语称河源为“毕拉色钦”,故称札克毕拉色钦毕都尔诺尔盟[5]。
- 札萨克图汗部中左翼左旗,康熙三十三年(1694年)置
- 札萨克图汗部右翼后末旗,康熙三十六年(1697年)置
- 札萨克图汗部中右翼末次旗,康熙四十八年(1709年)置
- 札萨克图汗部中右翼末旗,康熙五十三年(1714年)置
- 札萨克图汗部右翼右末旗,雍正二年(1724年)置
- 札萨克图汗部左翼后末旗,雍正四年(1726年)置
- 札萨克图汗部左翼中旗,雍正六年(1728年)置
- 札萨克图汗部中右翼左旗,乾隆二十年(1755年)置
- 札萨克图汗部中左翼右旗,乾隆二十一年(1756年)置
- 札萨克图汗部中左翼末旗(Засагт хан аймгийн Ахай засгийн хошуу),乾隆二十二年(1757年)置
- 附辉特旗,罗布藏后裔。乾隆三十年(1765年)置,授辉特台吉拉克沁噶喇为札萨克一等台吉,附札萨克图汗部游牧[6]。
1911年随外蒙古独立。1919年外蒙古被北洋政府短暂占领。1921年蒙古革命后封建王公和盟旗体制被废除。1928年,国民政府名义上设置蒙古地方,将札萨克图汗部划为札克毕拉色钦毕都尔诺尔盟,直至1946年正式承认其独立,札克毕拉色钦毕都尔诺尔盟在法理上仍为中华民国领土。
札萨克图汗部下属旗列表 编辑
旗名 | 设立时间 | 下属苏木数 | 领主头衔 | 始封者 | 备注 |
---|---|---|---|---|---|
右翼左旗 Баруун гарын зүүн хошуу |
1691 | 3 | 汗 | Цэвэнжав | сын Джамбуна |
左翼右旗 Зүүн гарын баруун хошуу |
1691 | 1 | 镇国公 Түшээ гүн |
Цотбаилдэн | сын Убантая, сына Лайхора |
左翼后旗 Зүүн гарын хойт хошуу |
1691 | 1 | 辅国公 Туслагч гүн |
Сономиш | сын Доржа, сына Цэрэна, сына Хонгора, сына Тубэта, сына Ноёнтая, сына Гэрэсэндзэ |
左翼前旗 Зүүн гарын өмнөд хошуу |
1691 | 1 | 辅国公 Туслагч гүн |
Гунзэн | сын Цэрэнгомбо, сына Бадмы, сына Тубэта, сына Ноёнтая, сына Гэрэсэндзэ |
右翼右旗 Баруун гарын баруун хошуу |
1691 | 1 | 辅国公 Туслагч гүн |
Бухубай | сын Цэбдэндоржа, сына Цэрэнжая, сына Хонгора, сына Тубэта, сына Ноёнтая, сына Гэрэсэндзэ |
右翼前旗 Баруун гарын өмнөд хошуу |
1691 | 1,5 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Уржин | сын Цахажава, сына Хонгора, сына Тубэта, сына Ноёнтая, сына Гэрэсэндзэ |
右翼后旗 Баруун гарын хойт хошуу |
1691 | 1 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Эрдэнэгомбо | сын Дайбуна, сына Убантая, сына Лайхора |
中右翼末次旗 Дундад баруун гарын адгийн дэд хошуу |
1692 | 1 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Намринсамбу | сын Олжийта, сына Лувсанцэрэна, сына Гомбоилдэна, сына Шолоя, сына Тумэндары, сына Ашихая |
中左翼左旗 Дундад зүүн гарын зүүн хошуу |
1694 | 2 | 多罗贝勒 | Гэндун | сын Дорждая, сына Шолоя, сына Тумэндары, сына Ашихая |
右翼后末旗 Баруун гарын хойт адаг хошуу |
1697 | 1 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Хамар Дайчин | сын Эрха, сына Гур Номча, сына Хонгора, сына Тубэта, сына Ноёнтая, сына Гэрэсэндзэ |
中右翼末旗 Дундад баруун гарын адаг хошуу |
1714 | 2 | 辅国公 Туслагч гүн |
Доншиг | сын Мэд Зоригта, сына Данжина, сына Тангута, сына Чиндаана, сына Отхона, сына Гэрэсэндзэ |
右翼右末旗 Баруун гарын баруун адаг хошуу |
1724 | 1 | 辅国公 Туслагч гүн |
Шагжаа | сын Дорждая, сына Шолоя, сына Тумэндары, сына Ашихая |
左翼后末旗 Зүүн гарын хойт адаг хошуу |
1726 | 1 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Идамжав | сын Гунзэна, сына Цэрэнгомбо, сына Бадмы, сына Тубэта, сына Ноёнтая, сына Гэрэсэндзэ |
左翼中旗 Зүүн гарын дундад хошуу |
1728 | 1 | 镇国公 Түшээ гүн |
Аравтан | сын Убантая, сына Лайхора |
中右翼左旗 Дундад баруун гарын зүүн хошуу |
1755 | 1 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Пурэвцэрэн | внук Багсама, сына Бундаракжи, сына Тангута, сына Чиндаана, сына Отхона, сына Гэрэсэндзэ |
中左翼右旗 Дундад зүүн гарын баруун хошуу |
1756 | 1 | 辅国公 Туслагч гүн |
Цэвэгжав | сын Убаши, сына Лувсандаша, сына Дорждая, сына Шолоя, сына Тумэндары, сына Ашихая |
左翼左旗 Зүүн гарын зүүн хошуу |
1756 | 1 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Норбо | сын Намжилдоржа, сына Сура, сына Саран Ахая, сына Дамбы, сына Нубы, сына Дэлдэна, сына Гэрэсэндзэ |
中左翼末旗 Дундад зүүн гарын адаг хошуу |
1757 | 1 | 一等台吉 Тэргүүн зэргийн тайж |
Дашпунцук | сын Тубы, сына Дорждая, сына Шолоя, сына Тумэндары, сына Ашихая |
封爵 编辑
爵二十有二:扎萨克图汗兼多罗郡王一人;附公品级三等台吉一人,由辅国公降袭;郡王品级扎萨克多罗贝勒一人;扎萨克镇国公二人,一由贝勒降袭,一由扎萨克台吉晋袭;扎萨克辅国公六人,一由贝子降袭;附辅国公一人;扎萨克一等台吉八人;附辅国公一人;辉特扎萨克一等台吉一人。
札萨克图汗世系 编辑
世代 | 名 | 年份 | 备注 |
---|---|---|---|
第一代 | 素巴第 | ?-? | |
第二代 | 诺尔布 | ?-? | 素巴第子 |
第三代 | 旺舒克 | ?-? | 诺尔布子 |
第四代 | 成衮 | ?-1684年 | 旺舒克弟 |
第五代 | 沙喇 | 1684年-1687年 | 成衮子。 |
第六代 | 策旺札布 | 1703年-1732年 | 沙喇弟。朋素克喇布坦族侄。1691年封为和硕亲王,1703年诏加汗号。 |
第七代 | 格哷克延丕勒[7] | 1732年-1741年 | 朋素克喇布坦子。1732年袭汗号兼郡王。 |
第八代 | 巴勒达尔 | 1741年-1770年 | 格哷克延丕勒子 |
第九代 | 齐旺巴勒斋 | 1770年-1791年 | 巴勒达尔子 |
第十代 | 布尼拉忒纳 | 1791年-1823年 | 齐旺巴勒斋子 |
第十一代 | 玛呢巴咱尔 | 1823年-1840年 | 布尼拉忒纳子 |
第十二代 | 车林端多布 | 1840年-1877年 | 玛呢巴咱尔子 |
第十三代 | 多尔济帕拉玛 | 1877年-1898年 | 车林端多布子 |
第十四代 | 索特木那木坦 | 1898年-1912年 | 多尔济帕拉玛子 |
相关条目 编辑
注释及征引文献 编辑
延伸阅读 编辑
[编]